Тыnырахтаах чыычаахтартан этим тардар
Америка посолун кытары
Эн английскайдыы билэ5ин дуо? Арааhа. маныаха баhыйар у`ксубут тутатына
"ээх" дии охсубата буолуо. Билиnnи уйэ5э сайдыылаахпын дэнэр
киhиэхэ биир су'рун ирдэбилинэн английскайдыы учугэйин ааhан, тереебут
тылын кэриэтэ толору быhаарсыахтааххын диэн ейдебул олохсуйан эрэрэ кистэл
буолбатах. Ол эрэн тыа, онноо5ор улуус киинин оскуолаларыгар английскай
тылын учуутала тиийбэтинэн, английскайдыы толору кэпсэтиэхтээ5эр буолуох,
аа5а, суруйа уерэнии да5аны ба5алаах. Ону ол диэбэккэ, о5о - ыччат биир
у`ксун ис хоhоонун улаханнык ейдеебетер да5аны, омуктуу
киинэни, музыканы кутун туттаран, себулээн истэр. "Ити туох диирий?"-диэ
да, буттэ5э ол.
Кылаабынайа -музыкатын эрчимэ, ырыаhыта муодунайа. Бу-проблема биир ерутэ.
Йккис тугэнинэн английскай тыл дойду урдунэн иккис су'рун тылынан биллэриллибитэ
киhини уердэр да, дьиксиннэрэр да. Республика киин куораттарыгар о5о саадыттан
са5алаан английскайы уерэппит о5олор таhымнара биhиги о5олорбутунаа5ар
таhыччы учугэй буолара биллэр. Ол да иhин уерэххэ туттарсыы са5ана киирии
экзаменнарыттан керен: "Английскайдаах у'hу",-диэн буолла да,
о5о ча5ыйар, санаата алдьанар. Маннык кестуу биhиги олохпутугар а5ыйа5а
суох, Бу биир улахан
проблема суолтатын намтаппакка да, дирин-эппэккэ да туран, улууска, республика5а,
Дальнай Востоктаа5ы региоnnа английскай тыл бастыn поеподавателэ Светлана
Саввична Ильина оло5ор ессе биир суnкэн ситиhиитин туhунан кэпсииргэ соруннум.
Ким урут тымтыктанан кербутэ баарай, со5отох ийэ куnnэ кердербут бэлэ5э-Светата
аны уонунан сыллары уnуордаан, сыралаах улэтэ сыаналанан, Америка посолун
илэ бэйэтин кытта илии тутуhан, английскай тылы уерэтиигэ уонна тар5атыыга
уhулуччу утуелэрин иhин Россия 30 бастыn учууталларын ахсааныгар киирбитин
туоhулуур сертификаты долгуйа тутуо диэн! Ону ааhан, Америка5а уерэнэ
барыахтаах Россия учууталларын ааттарыттан тыл этэр, ырыа ыллыыр чиэскэ
тиксиэ5ин...Чэ, ол эрэн, урут туспэккэ, барытын саас - сааhынан кэпсиим.
"Бу туох учугэй кинигэлэрэй?"-диэн, аан бастаан английскай тыл
кабинетыгар киирээт, киhи бол5омтотун тардыах халыn, хас эмэ том наах
кинигэлэр долбуурга кэккэлэспиттэрин се5е керебун. "Ити Америкаттан
бэлэх быhыытынан кэлбит кинигэлэр. Ити эрэ буолбатах, уерэтэр пособиеларбын
кассетатыгар тиийэ босхо ыытааччылар",-диэн уерэ - кете, кэпсии керустэ
уерэппит учууталым Светлана Саввична.
Гимназия5а уерэммит сылларым сырдык ахтыл5ан сылаас тыала буолан сурэхпин
сууйэ тиллэн кэлбиккэ дылылар...
- Быйыл тердус тегулун английскай тыл уонна страноведение преподавателлэрин
конкурсугар Дальнай Востоктаа5ы региоnnа призердаан "Россия 30 бастыn
учууталлара" диэн ааттанар
программанан Америка5а 7 нэдиэлэлээх стажировкада барар буолбутум,-диэн
Светлана Саввична кэпсээнин са5алыыр. -Конкурспут сурун кэрдииhинэн собеседованиены
ааhыы этэ. Онно биир лиис кэриnэ кээмэйдээх оскуола, уерэх тематыгар улэ
суруйан ыыттыбыт. Бу улэ тумуктэрин керен, американецтар бэйэлэрэ ырытан,
ким барарын быhаараллар эбит. Мин улэбин программа координатора Маргарэт
Перкинс сыаналаан, талан ылбыта. Программабыт директора Алегзандра Роу
диэн дьахтар. Собеседованиены ити курдук ааhаммын Москва5а тиийбитим.
Онно тиийиибэр
Америка посола Алегзандр Вежбл итиэннэ Россия уерэ5ин министрин солбуйааччы
прием оnорбуттара. Отут учууталы кытта СНГ делегациятын бииргэ ту'мпут
этилэр. Ол курдук,
Грузияттан, Казахстантан, Кыргызстантан, Таджикистантан, Узбекистантан,
Арменияттан, Азербайджантан, Украинаттан учууталлар бааллара. Бу приемnа
Россияттан барыахтаах састаап аатыттан тыл этэр уонна э5эрдэлиир буолан,
сурдээ5ин долгуйбутум да, уербутум да. Ол эрэн, саамай киhи ейугэр хатанар
долгутуулаах тугэнинэн Алегзандр Вежбл уонна Россия уерэ5ириитин министрэ
Филиппов илии баттааhыннаах сертификаты посол бэйэтинэн туггарыыта этэ.
Бу прием кэнниттэн, сотору буолаат, суруннээн базаланыахтаах сирбитигэр
Вашингтоnnа кеппуппут. Манна биhигини кытта биир нэдиэлэ устата программа
координатора Кэтрин Кэшнер диэн эдэр, ол
эрээри сурдээх кытаанах, ирдэбиллээх кыыс улэлэспитэ.
Дьэ, бу эрэ кэнниттэн биhиги 6 нэдиэлэ устата уерэниэхтээх сирбитигэр-Со5уруу
Каролина5а
кеппуппут. Бу штат киинэ Колумбия. Туох да киhи тулуйбат сурдээх итии
дойдута эбит, аны дьиэ иhигэр киирдэххэ серуунуттэн уонна сиигитгэн тымныынан
аргыйар курдук. Барыбытын сгуденнар уопсайдарыгар хоско иккилии гына олохтообуттара
ДЬУККАА5ЫМ Пензаттан сылдьар преподаватель.
Тиийээт да, тута уерэнэн бардыбыт. Уерэнэр программабыт хас да этаптан
турар, киhи, этэргэ дылы, быыс-бокуой булбат. Сарсыарда а5ыс аnартан киэhэ
биэс чааска ханна да быкпакка уерэнэбит, онтон киэhээnи бириэмэбит Томас
Купер аатынан университет библиотекатыгар ааhар. Алта нэдиэлэ тухары хас
нэдиэлэ аайы тус - туhунан блоктарга арааран уерэппиттэрэ. Ол курдук,
Америка
граждановедениетын, правительствотын уонна сокуоннарын, историятын, тылын,
экономикатын уонна литературатын туhунан лекциялар ыытыллыбыттара. Саамай
ыарыр5аппытым, граждановедение5а дакылаат суруйуута этэ. Матырыйаал а5ыйа5а,
темам уустуга сурдээ5ин атахтаабыта. Тылы уерэтии лекцияларыгар хомойбутум
диэн, Америка учууталларын бэйэлэрин кытта олох а5ыйахтык
керсуhуннэрдилэр, университет преподавателлэрин кытта керсуhуннэрбэтилэр.
Уерэхпит биир
интэриэhинэй тугэнинэн "Декада представлениета" диэн ааттаах
нэдиэлэ ыытыллыбыта диэм этэ. Маныаха биhигини уоннуу киhиттэн турар белехтерге
арааран, представление туруортарбыттара. Темабытыгар Аан дойдуга уоннуу
сылынан кэрчиктээх бириэмэ5э туох буолбута, киhи - аймах тугу ситиспитин
билиhиннэрии бэриллибитэ. Биhиги манна табыллар быабытыгар, 90-с сыллартан
бэттэх кэрчик тубэспитэ.
Программабыт тумуктэниитигэр норуоттар икки ардыларынаа5ы улахан конференция
ыытыллыбыта, бары штаттартан преподавателлэр кыттыыны ылбыттара. Мин бу
конференция5а "Бала5ан ыйын 11 кунугэр буолбут аддьархай туhунан
уерэнээччилэрим санаалара" диэн теманан кыттыбытым. Дакылааппар республикатаады
Музыка У'рдуку Оскуолатын скрипачтара бу трагедия5а анаан оонньообут композицияларын
туттубутум барыларын кэрэхсэттэ, долгутта. Маны тэnэ улууспутугар "Шекспировскай
аа5ыылары" ыытарбытын олус сэnээрэ иhиттилэр.
Ити курдук кэпсии олордоххо, кэпсээн туох да сурдээх элбэх бе5е буолла5а
дии. Теhе да уерэхпит сурдээх интэриэhинэйин, туhалаа5ын иhин, киhи наhаа
сылайар эбит дии санаатым. Хас биирдии беле5у биирдии преподавательгэ
сыhыаран кэбиhэллэр, онон субуоталаах еребулгэ кинилэр онно-манна сырытыннараллар.
Биhигини Жаклин Джекобе диэн философскай наука доктора дьахтарга сыhыарбыттара.
Бэйэтин "Аан дойду дьахтарабын" (Женщина Вселенной-Г.Н.) диэн
оригинальнайдык ааттанар. Сурдээх кыахтаахтык, баайдык олорор. Со5уруу
Каролина5а замоктаах эбит, онно биhигини анаан - минээн наhаа учугэйдик
приемнаан, ытыс урдугэр илдьэ сырытта. Со5уруу уонна Хотугу Каролина5а
бутуннуулэригэр массыынанан илдьэ сылдьан кердертеебутэ.
Уопсайынан, американецтар биhигиттэн чыnха атын менталитеттаахтара уруккуттан
биллэр. Американец буолалларынан наhаа киэн тутталлар, былаахтарыгар,
президеннэригэр сугуруйэллэрэ сурдээх. Экономическай сайдыыларын туhунан
киhи этэ да барбат. Боростуой садовник ыйдаа5ы хамнаhынан олох холкутук
олорор, сынньанар, быhата, толору хааччыллыылаах киhи ахсааныгар киирэр
эбит, онон бу улэ5э улэлииринэн кини киэн туттар. Повары тугунан эмэ алы
гыннаххына, мааhын таптаххына аhатыах курдук туттар, оннук кинилэр бэйэлэрин
улэлэригэр
бэриниилээхтэр, у`рдуктук сыаналаналлар. Аhыn аатын кыайан эппэккэ:"Итини,
итини",-диэн
илиигинэн ыйан кердерер буоллаххына, эйигин ейдеебетун таhынан, еhургэниэн,
аанньа ахсарыа суо5ун кытары сеп.
Дьэ ити курдук, ту'муктуу кэриэтэ эттэхпинэ, олус наадалаах, киhини сайыннарар
программалаах стажировка5а баран олус астынан, элбэ5и эбии билэн - керен
кэллим диэм этэ. Бу сылын аайы ыытыллар конкурска инникитин биhиги улуустан
атын да учууталлар кытталлара, сайдаллара буоллар диэн ба5а санаалаахпын.
Тугэнинэн туhанан улуус дьаhалтатын баhылыгар М.М. Донскойга, уерэх управлениетыгар
бу баран кэлиибэр ейебул, кеме буолбуттарын иhин бар5а махталбын
тириэрдэбин,-диэн Светлана Саввична эттэ.
Онтон мин Светлана Саввична5а инникитин английскай тылга еесе да у`гус
о5ону сыhыаран, уерэппит о5олоро киниэхз уерэммиттэринэн киэн туттар,
кини аатын ааттатар сыаналаах специалист буола сайдалларыгар ба5арабын.
Ситиhиилэри, еесе тегул ситиhиилэри!
Галина НЕУСТРОЕВА
"Уеhээ - Б`улуу" хаhыат